Denken doet zeer

“Denken doet zeer, daar begint het mee”. Zo staat geschreven op de achterkant van het blaadje op de Loesje-kalender voor vandaag. Elke maandag staat daar ‘een openingszin voor een nieuw verhaal’. Deze raakte direct de eenvoud-snaar in mij. Dit is inderdaad een mooie zin om mijn blog van vandaag mee te beginnen.

Want als het stilstaan bij eenvoud me iets heeft geleerd, dan is het dat juist het denken -dat wil zeggen bewust denken, nadenken over dingen- meestal in de weg zit om eenvoud te ervaren. Zodra ik dit bij mezelf weer zie gebeuren schiet me altijd die andere zin te binnen, uit een liedje van Robbie Williams:

“I’m contemplating thinking about thinking

It’s overrated, (just get another drink and

Watch me come undone)

Ja, denken is ook wat mij betreft flink overschat – al is voor mij de oplossing niet om het ongemak van die constatering onder een laagje alcohol te bedekken. Ook wel eens gedaan natuurlijk, maar dat leidde alleen maar tot meer hoofdpijn. Of die nu van denken komt, of van alcohol maakt in de beleving ervan geen verschil. Hoofdpijn is hoofdpijn. Zo eenvoudig is dat.

Waarom is denken overschat? Ik heb wel eens het gevoel dat het net is als met sommige liefdes: je kunt niet zónder leven en je kunt er niet méé leven. We hebben ons denken ook hard nodig; sterker nog, we zouden het niet hebben als het niet nodig was, daar heeft de evolutie goed voor gezorgd. Maar er is meer dan denken, en dat lijkt soms volledig uit het zicht verdwenen. Denken, nadenken, is als een koning op de troon geplaatst en overheerst. Ook dat deel van het leven dat er niets mee te maken heeft. Zoals ons gevoelsleven, en onze lichamelijke sensaties.

Mooi bedacht allemaal, maar wat betekent het nu eigenlijk? Een eenvoudig voorbeeld van gisteren, toen ik meedeed aan een georganiseerde wandeling. Lekker weer, aardige mensen, mooie omgeving, en een afstand die te overzien was voor me. Vijfzesde van de wandeling ging prima. Het laatste stuk voelde ik mijn linkerheup, -been en beide voeten steeds meer pijn gaan doen. Het werd steeds moeilijker om mijn aandacht ergens anders naar toe te brengen. En niet te vervallen in denken over “Hoe lang nog en hoe ver? Ik houd dit niet vol. Had ik maar…… (niet) gedaan” (vul maar in). Mijn denken probeerde allerlei oplossingen te vinden voor mijn lichamelijke pijn, die natuurlijk gewoon niet te ontlopen viel. Waar ik het grootste deel van de wandeling had lopen genieten, werd dat laatste stukje, met het eindpunt in zicht, een moeizaam verhaal.

In dat laatste zat hem de kneep. We konden op een gegeven moment dat eindpunt al zien. “We zijn er bijna, met nog een klein ommetje” zei onze gids. En toen begonnen mijn heup, been en voeten op te spelen, in de verwachting dat we er zo zouden zijn. Ik schreef het onlangs al: geen verwachting, geen probleem. Verwachting roept verlangen op en dat wil vervuld worden. Dan gaat het denken met je op de loop, in plaats van dat alleen de voeten rustig blijven lopen. Dat denken verergert de pijn alleen maar: denken doet dus zeer. Hetzelfde geldt voor de vervelende gevoelens die erbij opkomen. Pijn en gevoelens kunnen alleen maar gevoeld worden, niet ‘weggedacht’. In dit soort gevallen is de rol van het denken ‘overrated’. Is eenvoud: gewoon blijven doorlopen, met zere voeten; en een diepe zucht van verlichting slaken als je op het eindpunt neerzakt in een stoel, met iets lekkers te drinken.

Mijn wandeling is een eenvoudige en onschuldige illustratie van het overschatte denken. Maar het geldt in veel meer, minder onschuldige, gevallen als je plezier hebt, of pijn ervaart – lichamelijk of gevoelsmatig. De hele coronamaatregelen-discussie bijvoorbeeld wordt gevoerd op grond van – al dan niet wetenschappelijk onderbouwde – argumentaties. Allemaal denkwerk, gericht op de oplossing van een probleem dat op een heel ander niveau speelt: op een heel basaal gevoelsniveau, het gevoel bedreigd te zijn in ons bestaan. Ook al moeten we nadenken over oplossingen om de bedreiging te verminderen, als dat al kan, toch is het goed te beseffen dat dat het bedreigde gevoel niet oplost. Daar wat meer bij stilstaan zou goed zijn. Dat vraagt geen nadenken, dat vraagt mededogen.